In mijn stuk over Barbarian had ik het erover dat horror aan elkaar hangt van clichés en dat die ook nodig zijn. Maar er zijn filmmakers die deze clichés gebruiken om verontrustende films te maken die zich onttrekken aan het genre. Jordan Peele liet in Get Out zien dat hij horror weet te vermengen met maatschappijkritiek, zonder op een van die terreinen ook maar iets in te leveren of tekort te schieten. In opvolger Us gaat hij nog wat stappen verder en opnieuw weet hij te overtuigen met deze mix. Al moet hij opletten dat hij niet teveel wil. Us zit zo vol met connotaties dat je er als kijker door afgeleid kan worden.
Peele heeft het talent om horror in het alledaagse te introduceren. Bij hem wordt het gooien van een frisbee, het langzaam dichtvallen van een deur of het ruisen van een boom ineens heel creepy. Maar als het moet, dan gaat hij ook full out. De film opent in 1986, wanneer de jonge Adelaide Thomas wegdwaalt van haar ouders in het Santa Cruz boardwalk park en een funhouse vol spiegels binnengaat, waar ze een dubbelganger van zichzelf ziet. Wanneer haar ouders haar vinden, kan ze niet spreken. Jaren later is Adelaide (de ijzersterke Lupita Nyong’o die ik oa zag in 12 Years a Slave en Black Panther) getrouwd met Gabe Wilson (Winston Duke) en heeft ze twee kinderen, Zora en Jason. Het gezin reist naar hun huis aan een meer in de buurt van Santa Cruz, waar ze zich op het nabijgelegen strand vervoegen bij de welgestelde vrienden Josh en Kitty Tyler (Elisabeth Moss) terwijl hun kinderen in het zand spelen. De terugkomst in Santa Cruz boezemt Adelaide echter grote angst in. Die nacht verschijnt een familie van vier, die dubbelgangers van de Wilsons lijken te zijn, op hun oprit, gekleed in rode overalls en met gouden scharen in de hand. Deze onverwachte gasten hebben (duh!) sinistere bedoelingen.
Wat betreft de horror is Us niet subtiel en ook niet heel verrassend. Peele is er vooral in geïnteresseerd om de horror in het alledaagse te introduceren en dat te mengen met sociaal commentaar en donkere humor. Centraal daarin staat gezin Wilson. De vier acteurs die ze zowel goed als sinister spelen vormen een sterk ensemble en hun chemie en interacties zijn geloofwaardig. Gabe is de grappenmaker, Adelaide is een liefhebbende moeder met een overlevingsinstinct, Zora is een door technologie geobsedeerde tiener met een aanleg voor rennen en Jason is betoverd door magie en het onbekende. Elisabeth Moss zwelgt hier ook prachtig in haar rol als verveelde rijke huisvrouw en haar donkere dubbelganger.
Us stelt de relatie tussen privileges en gedrag ter discussie, en een centraal thema is hoe machthebbers de meest kwetsbaren in de samenleving gebruiken. Ook haakt Peele aan bij het veelgebruikte spiegelthema in films en bij voorgangers als The Birds (over de horror in het alledaagse), The Sixth Sense (over werkelijkheid en schijnwerkelijkheid), Funny Games (over bezoekers met sinistere bedoelingen) The Shining, Dr Jekyll and Mr Hyde, Black Swan en Let the Right One In (over de dualiteit in de mens) en Martyrs (over doorwerkend trauma in een kind). Dit is een zeer ambitieuze film en af en toe voelt het alsof Peele iets teveel hooi op zijn vork heeft genomen. Hij lijkt aan de ene kant te willen zeggen dat alle horrorfilms belachelijk zijn (dat klopt op een bepaalde manier ook) maar ook hier slaat het onzinnige geregeld toe. Toch is Us onderhoudend, goed geacteerd, erg grappig en ook wel eng. Peele bewijst zich als een uniek filmmaker die het in zich heeft om in de sporen te treden van voorgangers als John Carpenter en David Cronenberg.
Ik stond zelf in 2014 op het strand van Santa Cruz en we waren ook op de boardwalk kermis.
