Wat is de overeenkomst tussen een iBook, een eMac, een Macintosh II, een iPod shuffle en een iPhone 5? Het zijn allemaal voorbeelden van producten die door Apple officieel met pensioen zijn gestuurd. ‘Obsolete‘ noemen ze dat, in niet al te subtiele bewoordingen. De techreus houdt het allemaal overzichtelijk bij in een online te raadplegen lijst. Dat kun je lomp, klantonvriendelijk en asociaal vinden, het is tenminste wel duidelijk.
De filmwereld heeft ooit een equivalent gekend. Een lijst met namen van professionals uit de entertainmentindustrie die niet meer aan werk konden komen. Van 1947 tot 1960 overkwam dit iedereen die op deze Hollywood blacklist stond omdat ze communistische sympathieën zouden hebben. Er is sindsdien veel verbeterd in Tinseltown maar het fenomeen blacklisten is nooit echt verdwenen.
Tegenwoordig staan de namen niet op een papiertje of in een database maar ze zitten in de hoofden van de machtige studio executives die beslissen over wie er werkt en wie niet. Daar hebben ze soms hun eigen redenen voor maar vaak bepaalt het publiek dat iemand heeft afgedaan. Voor dat verschuiven van een publieke ‘duim omhoog’ naar een publieke ‘duim omlaag’ is soms een duidelijke aanleiding, maar soms lijkt het ook volkomen uit de lucht te vallen.
Bij veel van die duimen omlaag hebben de slachtoffers het aan zichzelf te wijten omdat ze een aantal slecht ontvangen films op rij hebben gemaakt en dan opzij geschoven worden. Dit fenomeen is overigens van alle tijden. Uit elk decennium zijn voorbeelden te noemen van uitgerangeerde acteurs. Soms maken ze er zelf een zooitje van door drugs- of drankmisbruik, gewelddadig gedrag of door gewoon superlastig te zijn. Zo staan er video’s op Youtube van een scheldende en racistische taal uitslaande Mel Gibson. Wesley Snipes moest de gevangenis in vanwege belastingontduiking. Deze vorm van ondergang gaat vrij geleidelijk en geruisloos. Langzaamaan schuiven ze uit je blikveld, totdat ze compleet uit beeld verdwenen zijn.
Maar het kan ook heel snel gaan. In het #metoo schandaal zijn inmiddels meerdere filmiconen door de zijdeur afgevoerd, met voorop Harvey Weinstein en Kevin Spacey. Een topproducent en een topacteur die tot voor kort aan de top stonden maar nu vanuit de coulissen toe mogen kijken. Voormalig comedygigant Fatty Arbuckle, die in 1922 beschuldigd werd van verkrachting en jarenlang op een zijspoor stond, is een treffend voorbeeld van hoe oud dit fenomeen van publieke dumping al is.
Leeftijd is een andere ‘doodsoorzaak’. Dan bepaalt de publieke opinie dat iemand te oud is geworden. Dat overkomt vooral actrices, de mannen hebben er minder last van. Sterren als Geena Davis, Kim Basinger, Demi Moore, Meg Ryan en Renée Zellweger verdienden ooit miljoenen met hun films maar zijn nu in meer of minder mate persona non grata verklaard.
De lijst is echter niet alleen onzichtbaar, hij is ook zeer flexibel. Je kunt erop komen te staan en dan nauwelijks meer aan de bak komen om er dan ineens weer van te verdwijnen en de zon weer door zien breken. Het overkomt de grootsten. Johnny Depp en Nicolas Cage weten hoe het is om op de top te staan, heel hard te vallen, weer op te krabbelen, opnieuw te vallen en ga zo maar door. Ze strompelen door een carrière heen die grote hoogten en diepe dalen kent. Juist die wisselvalligheid maakt ze tot interessante figuren die je wil blijven volgen.
Dit stuk verscheen eerder in Machina 7 (januari/februari), van de makers van MacFan