Het ‘rape and revenge’ genre heeft vooral een traditie in de jaren 70 (Bergmans The Virgin Spring is zelfs een heel vroeg voorbeeld) maar laat met films als Irréversible, Baise-moi, Hard Candy, I Saw the Devil en Paul Verhoeven’s Elle zien dat het nog hoogst actueel is. Het genre is ook veranderd. Waar het vroeger vooral ging om de verkrachting zelf en de gruwelijke wraak die daarop volgde, krijgt het hoofdpersonage nu ook een context en wordt er zelfs wat maatschappijkritiek bijgehaald. Ook wordt er vaker een tweeslachtigheid over de motivatie van de wrekende vrouw (of man) geïntroduceerd. Moet dit wel zo? Al blijven er ook uitzonderingen, zie bv Revenge uit 2017.
Ik heb I Spit on Your Grave (1978) en Ms .45 (Abel Ferrara, 1981) in de jaren 90 in een bioscoop gezien. De eerste is vooral (gruwelijk) slecht maar Ferrara’s film is best sterk. Voor beide geldt echter dat er constant een unheimische en zwaarmoedige sfeer hangt. Op zich begrijpelijk voor zo’n onderwerp maar het maakt het kijken ook pittig. Dat doen ze tegenwoordig toch heel anders. Promising Young Woman is visueel juist heel uitnodigend, met levendige kleuren die je naar binnen trekken en je afleiden van het zware thema. De outfits van Cassie ondersteunen dat. Als ze niet op wraakpad is, is ze steevast gekleed in bloemen en pastelkleuren, met een felle strik in haar (vaak gevlochten) haar en uitbundige nagellakkleuren op elke vinger.
Promising Young Woman is een variant op het genre dat zich richt op een omgeving waarin horror wel aan bod komt maar waar het gevaar vaak van buiten komt: de studentenwereld. Hier worden de gruwelen juist begaan door de leden. Gruwelen die geaccepteerd worden, niet bestraft. Het wordt gerechtvaardigd door uitspraken als ‘Zo zijn jongens nou eenmaal’ en ‘dan had ze maar niet dronken moeten worden’. Je zou zeggen dat dit decennia na voorgangers als Animal House (1978) of Sixteen Candles (1984), waarin de dronken vrouw een prooi is die erop wacht om verschalkt te worden, wel anders is. Maar nee. Het fenomeen ‘date rape’ is nog steeds wijdverbreid en de uitspraak ‘boys will be boys’ en het stigma dat aan de dronken vrouw kleeft is nog alom aanwezig. Maar toen kwam #MeToo en daarmee werd Promising Young Woman een film die op het juiste moment de vinger op de zere plek legt.
Carey Mulligan is hier wreker Cassie en haar wraak voert ze niet namens haarzelf uit maar namens haar beste vriendin. Dat feit, aangevuld met de kleurrijke en vaak cartooneske stijl, maakt dit al tot een ander soort film. Cassie is 30, leeft nog bij haar ouders en heeft een baantje in een koffiebar. ’s Nachts gaat ze erop uit, niet om mannen te verleiden maar om zich te laten ‘vinden’ door mannen die op het eerste gezicht best ok over komen. Om ze daarna hard te confronteren met hun keuze om een dronken vrouw in een bar mee naar huis te nemen en aan te randen. Beide situaties, sarcastische puberdochter en wrekende vrouw, zijn rollen. Personages die ze zich heeft aangemeten nadat haar beste vriendin iets vreselijks is overkomen tijdens hun studententijd. Ze zoekt de ultieme wraak, die op de daders, maar de vraag is of ze daar komt en of ze haar leven dan weer wel op kan pakken.
De film schiet op en neer tussen lichtvoetigheid en geweld, tussen comedy en drama, tussen realisme en fantasie. Promising Young Woman is van alles tegelijk. Is dat bloed op haar blouse of ketchup? Die kwinkslag blijft de film tot het einde volhouden, al gaat het hier om echt zeer heftige zaken. Dat maakt de film zowel ongemakkelijk als effectief. Stralend middelpunt is Carrie Mulligan die na haar wat eenzijdiger rollen in films als Shame, Drive en The Great Gatsby laat zien dat ze alles tegelijk kan zijn. Strijdlustig, lief, meedogenloos, ontwapend, intelligent, boos, kwetsbaar en grappig.