Niet te filmen

In een eerdere column had ik het al over Apple als filmproducent. Langzaamaan begint dat plan vorm te krijgen. Zo komt er een nieuwe versie van het door Steven Spielberg in de jaren 80 geproduceerde Amazing Stories, een film door sterregisseur J.J. Abrams en zijn er samenwerkingen aangekondigd met Battlestar Galactica en Star-Trek-producent Ronald D. Moore, Peaky-Blinders-bedenker Steven Knight, Damien Chazelle, M. Night Shyamalan en Oprah Winfrey. Het spannendste plan is echter een verfilming van de legendarische science-fictionsaga Foundation, van schrijver Isaac Asimov.

Waarom zo spannend? Nou, volgens velen is Foundation niet te verfilmen. De uit zeven boeken bestaande serie gaat over een heelalomspannende supermacht, het Galactische Imperium, die uiteen dreigt te vallen. De voorspeller van die val, psychohistoricus Hari Seldon, richt de Foundation op om de collectieve menselijke kennis te behoeden voor de ondergang en die als basis moet dienen voor een nieuw superrijk.

Er zijn al meerdere pogingen gedaan om de boekenserie naar het scherm te brengen, waaronder aangekondigde films door Fox, Sony en Warner Bros., en een tv-serie van HBO. Het grootste obstakel voor die plannen is de omvang van Asimovs universum. Dat omspant honderden jaren en de opkomst en het verval van meerdere rijken. Maar nu het eerder gelukt is een succesvolle filmserie van het bijna net zo ambitieuze The Lord of the Rings te maken en een complexe serie als Game of Thrones miljoenen kijkers trekt, lijken de kansen te keren. Ook geld is steeds minder een kwestie. Zo werkt Amazon aan een vijf seizoenen lange bewerking van Lord of the Rings, een serie die een miljard dollar schijnt te gaan kosten.

Foundation wordt door deze voorgeschiedenis wellicht net zo’n succes als de boekverfilmingen van Tolkien en George R.R. Martin (schrijver van de boeken waarop Game of Thrones is gebaseerd). Maar zoals de afgeblazen versies van Foundation al illustreren heerste er lang een consensus dat bepaalde boeken zich nou eenmaal niet laten verfilmen. Die wet gold vooral voor science fiction en fantasy, omdat de schrijvers daarvan letterlijk vaak alle remmen los gooien. Ze verzinnen compleet nieuwe werelden, talen en wezens en voegen er onderwerpen als onsterfelijkheid, tijdreizen, geslachtsloosheid, parallelle realiteiten, paranormale verschijnselen en telepathie aan toe. Het resultaat? Een heerlijk boek maar onverfilmbaar.

Maar die term is nogal aan inflatie onderhevig. Voor een aantal klassiekers geldt inderdaad dat ze nog niet op het scherm gebracht zijn. Maar het zijn er steeds minder. Foundation wordt het volgende onverfilmbare maar desondanks toch gefilmde boek. Een van de grote boekenseries uit de science-fictioncanon is Frank Herbert’s Dune. Al in 1984 maakte David Lynch er een film van. Een niet al te beste en een voor veel kijkers absoluut niet te volgen film, maar toch. Ook Douglas Adams’ Hitchhiker’s guide to the galaxy, ook lang onverfilmbaar geacht, is naar het scherm gebracht. En zo zijn er meer notoir moeilijke sf- en fantasyboeken die inmiddels verfilmd zijn. Denk aan Naked Lunch, Cloud Atlas, High-Rise, Watchmen, The Dark Tower en Fahrenheit 451.

Daarmee is de jacht geopend naar de boeken waarvoor dat nog niet geldt. De echt ambitieuze filmmakers moeten zich dan maar eens werpen op het oeuvre van Thomas Pynchon. Het is Paul Thomas Anderson gelukt een prima film van Pynchon’s Inherent Vice te maken, maar de rest van het oeuvre zou toch echt onverfilmbaar zijn. Met voorop Gravity’s Rainbow. Dit magnum opus van Pynchon is ongekend complex maar wie weet wat grootmachten als Apple of Amazon ermee kunnen.

Dit stuk verscheen eerder in Machina 6 (november/december 2018), van de makers van MacFan