Net als bij Rampvlucht wordt ook elke aflevering in deze serie voorafgegaan door een soort disclaimer. Daarin staat dat dit een gedramatiseerd verhaal is rond een serie gebeurtenissen die wel echt plaats hebben gevonden. Dat zijn de terroristische activiteiten van de Bende van Nijvel, die in 1982, 1983 en 1985 een reeks moorden, inbraken, diefstallen en overvallen pleegde. 28 mensen werden vermoord en meer dan 40 ernstig verwond. De activiteiten van de bende worden hier in een bredere context gezet van een corrupte Rijkspolitie en een falende politiek. De Bende, de Rijkspolitie en de politiek waren echt (al zijn de leden van De Bende altijd een mysterie gebleven) maar het verhaal van beste vrienden Marc en Franky niet. Gelukkig maar.
Daarmee creëren de makers van deze geweldige serie een kans om een wereld te schetsen die echt aanvoelt, maar waarin ze hun personages volledig kunnen sturen. De vriendschap tussen Marc en Franky voelt echt, maar ook hun verwijdering voelt echt. Vicky, de zus van Franky die een relatie begint met Marc, maakt dit van nabij mee. Eenmaal bij de Rijkspolitie komen beide jongens onder invloed van een andere factie. Marc wordt een rechercheur met een sterk gevoel voor rechtvaardigheid, een gevoel dat in deze ambigue wereld zonder helden steeds meer op de proef gesteld wordt. Zeker ook omdat zijn eigen vader, ook agent, er nogal bedenkelijke vrienden op nahield. Franky wordt ingelijfd door de meest rechtse kant van de politie. Een groep die zich moreel superieur voelt en waarin geweld, racisme, rechts-extremisme, misogynie en zelfs pedofilie welig tieren. Franky heeft hier geen weerstand tegen en hij verdwijnt steeds verder in deze extremistische fuik. Vicky ziet haar vriend en haar broer afdrijven en ze is niet bij machte het proces te stoppen.
De gruweldaden die echt hebben plaatsgevonden komen in de afleveringen aan bod en worden aan het einde van die aflevering als feit gepresenteerd. Daardoor krijgt het verhaal van de vrienden en de talloze personages waarmee ze te maken krijgen een enorme urgentie. Je wilt Marc aanmoedigen om nog een tandje bij te zetten in zijn onderzoek en je wilt Franky toeschreeuwen om bij zinnen te komen en afscheid te nemen van deze vreselijke mensen. Maar Marc loopt vast in het moeras, zeker ook omdat hij steeds meer tegenover zijn vriend komt te staan, en Franky is als een te vaak geslagen hond wiens verzet gebroken is. Ik moest denken aan Al Pacino die in Serpico tegen zijn eigen collega’s vocht en ook aan ‘Dirty’ Harry Callahan die in Magnum Force te maken krijgt met een politiemacht die het recht in eigen handen neemt. Tegelijkertijd is dit België, een land dat eigenlijk geen land is en waarvan niemand dacht dat de Bende van Nijvel en een corrupte Rijkspolitie ooit werkelijkheid zouden kunnen worden.
Door die fysieke nabijheid voelt 1985 aan de ene kant vertrouwd, maar aan de andere kant ook volkomen vreemd. Door het sterke acteerwerk, ook van iedereen in de supporting cast, wordt je echter volledig in deze wereld gezogen. Ook omdat de makers veel tijdsdetails en passende muziek in de serie weten te stoppen.1985 eindigt met de mededeling dat de Bende van Nijvel weliswaar gestopt is, maar dat de zaak nooit is opgelost. De overvallen waren zeer gewelddadig terwijl de buit gering was. De theorie is dan ook opgeworpen, en die wordt hier ook ondersteund, dat de daders een angstcultuur wilden scheppen om zo de politie meer handvatten te geven om de misdaad te bestrijden. Of dat waar is weten we niet maar feit is dat de gebeurtenissen een diepe wond hebben geslagen die nooit is geheeld. Een collectief trauma dat het land nog steeds niet te boven is. Onlangs kondigde de minister van Justitie aan dat de verjaringstermijn voor moord en roofmoord voortaan in uitzonderlijke gevallen volledig kan worden geschrapt. Een besluit dat volledig is ingegeven door ‘Nijvel’. Dat er na 40 jaar nog iets opgelost wordt lijkt mij overigens heel sterk.
1985 is heftig, vaak ook emotioneel en altijd de moeite waard. Geweldig dit.