Thelonious ‘Monk’ Ellison (Jeffrey Wright) is een schrijver. Een serieuze schrijver die serieuze fictie maakt. Literatuur met een grote L. Iets dat hij onderstreept met zijn baan als professor Engels aan een universiteit in Californië. Zijn kleur is irrelevant vindt hij, maar de witte uitgeefwereld denkt daar anders over. Hij hoort tot de African-American Culture en in die hoek moet hij blijven. Maar zijn romans worden door het publiek genegeerd en door uitgevers niet ‘zwart genoeg’ gevonden.
American Fiction is een verfilming van de roman Erasure van Percival Everett, een scherpe satire op de Amerikaanse uitgeversindustrie en in het bijzonder op het in hokjes plaatsen van zwarte auteurs. Die kern wordt hier uitgelicht door een nieuw verschenen roman met daarin alle stereotypen uit de African-American Culture. Het wordt een enorm succes, niet in het minst omdat alle witte mensen met geld het zo’n heerlijk boek vinden dat hen in contact brengt met de straat, met het echte leven. Maar Monk vindt het verschrikkelijk. Een boek met alleen maar clichés dat zwarte mensen reduceert en kleineert. In een daad van baldadigheid besluit hij zelf zo’n clichéboek te schrijven, onder pseudoniem. Niet met het idee het uit te geven maar om uiting te geven aan zijn frustratie. In een heerlijke ironische twist gebeurt dat toch en tot zijn ontzetting wordt het boek een groot succes. Hij moet opdraven als zijn alter ego, van wie hij bedacht heeft dat die in de gevangenis heeft gezeten en eigenlijk altijd op de vlucht is. Monk wil er mee stoppen maar heeft ook geld nodig om zijn moeder in een verzorgingshuis te kunnen plaatsen.
Dit alles wordt ingebed in de persoonlijke perikelen van Monk, met zijn familie en met zijn nieuwe vriendin. Hoewel dat verdieping brengt, voelt juist dit deel wat geforceerd. Sentimenteel zelfs. Ook zet debuterend regisseur Cord Jefferson de satire soms wat vet aan, in de botsingen tussen intellect en diepgang aan de ene en de focus van ‘white liberals’ op alles wat zwart is aan de andere. Maar fascinerend blijft het, met voorop de geweldige prestatie van Jeffrey Wright. Zijn Monk is een man die verdooft lijkt, nukkig en vol pijn, maar ook vaak onbeschoft en neerbuigend. Maar Wright maakt er een personage van dat je wil blijven volgen omdat zijn frustraties ook echt voelen.