4.5/5 

De vier verdachte rechters die in 1948 in de beklaagdenbank van Neurenberg stonden, waren schuldig. Dat stond op voorhand eigenlijk wel vast. Maar ze stonden ook symbool voor de complexiteit van de Tweede Wereldoorlog waarin schuld en verantwoordelijkheid op een hierarchische schaal gezet werden. Het gezag bepaalde immers je gedrag en wat je ergens van moest vinden. Voor rechters was dat niet anders. Tegelijkertijd hakt de openbare aanklager flink in op de eigen verantwoordelijkheid van iedereen die leefde en werkte onder het Naziregime.

Judgment at Nuremberg is een fictief verslag van de strafzaak tegen vier rechters die ‘fout’ waren in de oorlog. Althans, in de ogen van de openbaar aanklager en eigenlijk iedereen die slachtoffer was van de Nazi’s. Die openbaar aanklager (Richard Widmark) heeft het in die zin gemakkelijk: de gruwelen spreken voor zich en de rechters hebben daaraan meegeholpen. Daar staat de Duitse advocaat Hans Rolfe (Maximilian Schell, in een ijzersterke rol) tegenover, die een beroep moet doen op het begrip van de Amerikaanse rechter. De verdachten konden niet anders en dan nog: is het niet dapperder om te blijven en te redden wat er te redden valt dan te vluchten? En als Duitsland schuldig is, hoe zit het dan met de Amerikaanse bedrijven die profiteerden van de wederopbouw van de Duitse strijdkrachten? En hoe zit het met Winston Churchill, die Hitlers leiderschap in 1938 nog prees? Met die aanpak komt hij een heel eind, vooral door de overtuiging waarmee Schell de verdediging voert.

Op de achtergrond speelt de politiek mee waarin de Russen Tsjechoslowakije binnenvallen de Koude Oorlog op gang komt. De grote schuldigen van WWII (Adolf Hitler, Hermann Goring, Albert Speer en Rudolf Hess) zijn al dood of tot lange straffen veroordeeld, en de Amerikanen willen de Duitsers niet nog meer tegen zich in het harnas jagen in die bittere jaren. De rechter (Spencer Tracy, prachtig in zijn robuustheid en aardse verschijning) weet dat maar moet zijn eigen waarneming maken.

Judgment at Nuremberg duurt 3 uur en dat is eigenlijk het enige kritiekpunt. De film is af en toe wel erg traag. Voor de rest is echt alles goed. Met voorop een topcast. Naast Tracy, Schell en Widmark ook William Shatner (in een van zijn eerste rollen), Montgomery Clift (als een labiel slachtoffer van sterilisatie), Judy Garland en Marlene Dietrich. De enige miscast is eigenlijk Burt Lancaster die veel te herkenbaar is, en dus afleidt, als rechter Ernst Janning. Ook mooi hoe regisseur Stanley Kramer het tweetaligheidprobleem heeft opgelost. Iedereen heeft een hoofdtelefoon waarop synchroon de vertaling is te horen, maar dat zou een heel vermoeiende film opgeleverd hebben. In het begin laat Kramer beide talen horen maar als hij zijn camera bij de vertalers achter een glazen scherm plaatst, laat hij die langzaam omhoog gaan en in een doorlopend shot praat Maximian Schell de ene zin Duits en de volgende Engels. Je hebt het nauwelijks door en vanaf dat moment kan Kramer geloofwaardig door met alleen een Engelse soundtrack. Ook het camerawerk is sterk, bv als de getuigen aan het woord zijn de camera in een lange take langzaam om ze heen cirkelt.

judgment at nuremberg poster